Kế vị tổng thống từ ngoài chức phó tổng thống Thứ tự kế vị Tổng thống Hoa Kỳ

Bia mộ của David Rice Atchison ở thành phố Plattsburg, Missouri có ghi dòng chữ "Tổng thống Hoa Kỳ trong Một ngày"

Mặc dù có đến 9 phó tổng thống đã kế vị chức vụ tổng thống sau khi tổng thống qua đời hay từ chức và hai phó tổng thống tạm thời phục vụ trong vai trò quyền tổng thống nhưng chưa có một viên chức nào khác đã từng được gọi nhận trách nhiệm quyền tổng thống.

Ngày 4 tháng 3 năm 1849, nhiệm kỳ của Tổng thống James K. Polk kết thúc vào một ngày chủ nhật. Tổng thống tân cử Zachary Taylor từ chối được tuyên thệ trong một ngày chủ nhật vì những lý do về tín ngưỡng. Bia mộ của Chủ tịch Thượng viện tạm quyền Hoa Kỳ, David Rice Atchison có ghi rằng ông là Tổng thống một ngày. Tuy nhiên, người ta cho rằng ngày cuối cùng nhiệm kỳ của chính Atchison trong vai trò là chủ tịch thượng viện tạm quyền là ngày 3 tháng 3 cho nên lời ghi trên bia mộ của ông dường như là mơ hồ. Thật sự, vì Atchison không tuyên thệ nhậm chức tổng thống nên không hợp lý cho rằng ông là một tổng thống chỉ vì Taylor không tuyên thệ nhận chức.

Năm 1865, khi Andrew Johnson nhậm chức tổng thống khi Abraham Lincoln bị ám sát và qua đời, chức vụ phó tổng thống bị bỏ trống. Vào lúc đó, Chủ tịch Thượng viện tạm quyền đứng kế tiếp trong thứ tự kế vị tổng thống. Năm 1868, Tổng thống Andrew Johnson bị luận tội, và nếu ông bị truất phế thì Chủ tịch Thượng viện tạm quyền Benjamin Wade sẽ trở thành quyền tổng thống. Điều này tạo ra một cuộc xung đột quyền lợi vì chính lá phiếu của Wade trong việc truất phế có thể đã giúp định đoạt việc ông có được kế vị tổng thống hay không.

Tân Tổng thống Gerald Ford được tuyên thệ sau khi Tổng thống Richard Nixon từ chức

Trong khi chức phó tổng thống Hoa Kỳ bị bỏ trống vào năm 1973, Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Carl Albert là người đầu tiên đứng trong thứ tự kế vị. Khi vụ tai tiếng Watergate khiến Tổng thống Nixon có thể bị truất phế thì Albert sẽ trở thành quyền tổng thống và—theo Điều khoản 3, Đoạn 19(c) của Bộ luật Hoa Kỳ—sẽ có thể "đóng vai trò quyền tổng thống cho đến khi nhiệm kỳ của đương kim tổng thống thời đó kết thúc". Albert đã đặt câu hỏi công khai rằng điều đó có hợp lý hay không để ông, một đảng viên Dân chủ, tiếp nhận quyền lực và trách nhiệm tổng thống trong khi công chúng đã chọn một vị tổng thống là đảng viên Cộng hòa. Albert thông báo rằng nếu như ông cần phải tiếp nhận quyền lực và trách nhiệm tổng thống thì ông sẽ chỉ phục vụ như một người tiếp quản chính phủ mà thôi. Tuy nhiên sau khi Gerald Ford được đề cử và được Thượng viện Hoa Kỳ biểu quyết xác nhận vào chức vụ phó tổng thống thì một loạt các sự kiện đã chưa từng được thử nghiệm. Albert lần nữa lại đứng vào vị trí đầu tiên trong thứ tự kế vị trong suốt 4 tháng đầu tiên Ford làm tổng thống trước khi Nelson Rockefeller được đề cử và được Thượng viện biểu quyết xác nhận vào chức vụ phó tổng thống.

Năm 1981, khi Tổng thống Ronald Reagan bị bắn trọng thương trong một vụ mưu sát thì Phó tổng thống George H. W. Bush đang du hành ở Texas. Để trả lời câu hỏi của một thông tín viên về việc ai đang điều hành chính phủ, Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Alexander Haig có nói như sau;

Thưa quý vị, theo hiến pháp, các bạn có Tổng thống, Phó tổng thống và Bộ trưởng Ngoại giao theo thứ tự, và nếu Tổng thống quyết định ông muốn chuyển quyền cho Phó tổng thống thì tổng thống sẽ làm vậy. Tổng thống chưa làm vậy. Tính đến bây giờ, tôi nắm quyền nơi đây, tại Nhà Trắng, chờ đợi Phó tổng thống trở về và tôi cũng đang giữ liên lạc với ông ấy. Nếu có gì xảy ra, dĩ nhiên tôi sẽ liên hệ với ông.[10]

Một cuộc tranh cãi về ý nghĩa lời nói của Haig xảy ra quyết liệt. Một số người tin rằng Bộ trưởng Ngoại giao Haig đang ám chỉ đến thứ tự kế vị tổng thống và đã sai lầm khi tuyên bố mình có thẩm quyền tổng thống tạm thời vì ông có ám chỉ đến hiến pháp. Haig và những người ủng hộ ông thì cho rằng ông đã quen thuộc với thứ tự kế vị từ ngày ông làm chánh văn phòng Nhà Trắng trong khi Tổng thống Richard Nixon từ chức và nói rằng ông chỉ có ý nói rằng ông là viên chức cao cấp nhất của ngành hành pháp đang có mặt tại chỗ đang điều hành mọi việc một cách tạm thời cho đến khi Phó tổng thống trở về Washington D.C..

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Thứ tự kế vị Tổng thống Hoa Kỳ http://books.google.com/?id=hWT0JOgzHRgC&pg=PA446&... http://groups-beta.google.com/group/soc.history.wh... http://www.jsonline.com/news/nat/ap/sep03/ap-presi... http://www.kipnotes.com/harry%20s%20truman.htm http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,9... http://www.law.cornell.edu/uscode/3/19.html http://www.gvsu.edu/hauenstein/index.cfm?id=601D0F... http://press-pubs.uchicago.edu/founders/documents/... http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=12... http://islandia.law.yale.edu/amar/lawreview/1995Su...